Xây dựng năm 1805 dưới thời nhà Nguyễn, Cửa Bắc là cổng thành duy nhất còn sót lại trong 5 cổng thành. Di tích có vị trí quay hướng Bắc, chếch Tây 15 độ, phần lầu ở trên, thành ở dưới. Phần thành được xây dựng kiên cố bằng đá và gạch, chân kè bằng đá, cổng thành được cuốn vòm bằng gạch theo lối sắp xếp một viên gạch ngang xen một viên dọc. Mép cửa kè đá hình chữ nhật, diềm trên bằng đá trang trí hoa sen. Hai cánh cổng bằng gỗ chạy trên bánh xe bằng đồng. Nổi bật phía ngoài bên trên cổng là dòng chữ Hán khắc “Chính Bắc Môn”.

Di tích Cửa Bắc còn là nơi gắn liền với tên tuổi hai vị Tổng đốc Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu trong cuộc chiến bảo vệ Thành Hà Nội vào năm 1873, năm 1882. Hiện nay trên mặt thành Cửa Bắc còn lưu 2 vết đại bác sâu 80cm do pháo hạm Pháp bắn ngày 25/4/1882. Sau khi bình ổn Bắc Kỳ, giặc Pháp cho phá hết Thành Hà Nội nhưng giữ lại Bắc Môn để cảnh cáo những ai có ý định chống Pháp.

 

 

Nơi đây ngày nay là điểm tham quan của du khách bốn phương với không gian bình yên, khoáng đạt. Trên vọng lâu của di tích này là nơi thờ hai vị Tổng đốc oanh liệt một thời – Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu đã tuẫn tiết khi thành Hà Nội rơi vào tay Pháp.