Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, chúng ta có thể dễ dàng kể tên ra một cặp đối thủ không đội trời chung là Nguyễn Huệ – Nguyễn Ánh (Quang Trung – Gia Long) nhưng nhiều người hẳn chưa biết cả hai còn có một mối quan hệ cực kì đặc biệt khác.

Là kẻ thù không đội trời chung…

Các Chúa Nguyễn đã có công rất lớn trong lịch sử phát triển của dân tộc Việt Nam khi cho khai hoang dần về phía Nam đến tận Cà Mau ngày nay. Khi đó, người dân sống trong sung túc hạnh phúc. Tuy nhiên, tới đời chúa Nguyễn Phúc Khoát, quần thần Trương Phúc Loan chuyên quyền lộng hành, khiến người dân oán thán. Sống trong cảnh lần than ấy, cuộc khởi nghĩa Tây Sơn do ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ lãnh đạo đã được người dân khắp nơi hưởng ứng. Năm 1777, quân Tây Sơn chiếm được Gia Định và đã giết chết Nguyễn Phúc Dương (người được Tây Sơn dương khẩu hiệu phò tá), Nguyễn Phúc Thuần, cùng hoàng tộc anh em của Nguyễn Phúc Ánh đều bị giết cả. Riêng Nguyễn Ánh năm ấy chỉ mới 15 tuổi may mắn thoát nạn.

Nguyễn Huệ và Nguyễn Anh (phải) là anh em cột chèo.

Sau đó, Nguyễn Ánh chạy vào Hà Tiên giờ sự giúp đỡ của giám mục Giám mục Bá Đa Lộc. Trong suốt 1/4 thế kỉ, Nguyễn Ánh phải bôn ba khắp nơi nhằm trốn tránh sự truy lùng của quân Tây Sơn. Phải nhiều lần rất may mắn, Nguyễn Ánh mới thoát khỏi cái chết cận kề và sau đó giành lại giang sơn. Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng Đế, chọn Phú Xuân làm Kinh Đô, đặt niên hiệu là Gia Long và bắt đầu cuộc trả thù tàn khốc nhà Tây Sơn.

Các con của Nguyễn Nhạc bị giết ngay sau bị bắt, những người có quan hệ huyết thống với Nguyễn Huệ bị xử lăng trì. Quang Toản thì bị voi xé xác, đầu bị bỏ vào vò và giam trong ngục. Lăng mộ nhà Tây Sơn thì bị quật lên. Sọ của vua Quang Trung thì bị xích và nhốt vào ngục tối.

… đến quan hệ đặc biệt

Vua Lê Hiển Tông có hai cô công chúa tài sắc vẹn toàn là Ngọc Hân công chúa và Ngọc Bình công chúa. Năm 1786 khi lần đầu tiên ra Bắc, Nguyễn Huệ đã kết hôn với công chúa Ngọc Hân nhờ sự mai mối của Nguyễn Hửu Chỉnh. Lúc đó, bà 16 tuổi, còn Nguyễn Huệ 33 tuổi.

Năm 1795, Công chúa Ngọc Hân làm mối cho em mình là công chúa Ngọc Bình lấy con của vua Quang Trung là Quang Toản. Đến năm 1802, sau khi tiêu diệt nhà Tây Sơn và lên ngôi Hoàng Đế. Thay vì trả thù Ngọc Bình như bao người thuộc dòng dõi nhà Tây Sơn khác, Gia Long – Nguyễn Ánh đã nạp bà làm phi bất chấp lời khuyên can của các vị đại thần: “Bệ hạ nay có cả thiên hạ, thiếu gì gái đẹp, việc gì phải lấy vợ của giặc làm vợ mình!”. Vua Gia Long cười ha hả mà nói: “Đến đất nước của giặc “tau” còn lấy, huống chi là vợ giặc, “tau” lấy vợ giặc làm vợ “tau” thì có chi mô!”. Chính vì thế dân gian đã có câu ca giao:

Số đâu mà số lạ lùng

Con vua mà lấy hai chồng làm vua.

Xét theo quan hệ gia đình, Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh là anh em cột chèo với nhau khi lấy hai chị em ruột. Trong đó Nguyễn Huệ là anh, Nguyễn Ánh là em.

Sự hận thù giữa Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh là chuyện mà ai cũng biết, nhưng dù là hai kẻ thù không đội trời chung thì số phận dường như sắp đặt cho cả hai vẫn còn đó chút dính líu với nhau kỳ lạ như vậy. Sự thật lịch sử đôi khi mang đến cho ta những điều thật thú vị.